Kapitalni dobici i gubici

(Iz Zakona o porezu na dobit pravnih lica ("Sl. glasnik RS", br. 25/2001, 80/2002, 80/2002 - dr. zakon, 43/2003, 84/2004, 18/2010, 101/2011, 119/2012, 47/2013, 108/2013, 68/2014 - dr. zakon, 142/2014, 91/2015 - autentično tumačenje, 112/2015, 113/2017, 95/2018, 86/2019, 153/2020 i 118/2021))

Član 27

Kapitalni dobitak obveznik ostvaruje prodajom, odnosno drugim prenosom uz naknadu (u daljem tekstu: prodaja):

1) nepokretnosti koje je koristio, odnosno koje koristi kao osnovno sredstvo za obavljanje delatnosti uključujući i nepokretnosti u izgradnji;

2) prava intelektualne svojine;

3) udela u kapitalu pravnih lica i akcija i ostalih hartija od vrednosti, koje u skladu sa MRS, odnosno MSFI i MSFI za MSP, predstavljaju dugoročne finansijske plasmane, osim obveznica izdatih u skladu sa propisima kojima se uređuje izmirenje obaveze Republike po osnovu zajma za privredni razvoj, devizne štednje građana i dužničkih hartija od vrednosti čiji je izdavalac, u skladu sa zakonom, Republika, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave ili Narodna banka Srbije;

4) investicione jedinice investicionog fonda, u skladu sa propisima kojima se uređuju investicioni fondovi;

5) digitalne imovine, osim ukoliko obveznik, u smislu zakona kojim se uređuje digitalna imovina, ima dozvolu za pružanje usluga povezanih sa digitalnom imovinom i koji je digitalnu imovinu nabavio isključivo radi dalje prodaje u okviru obavljanja usluga povezanih sa digitalnom imovinom u skladu sa tim zakonom.

Kapitalnim dobitkom smatra se i prihod koji ostvari nerezidentni obveznik od prodaje imovine iz stava 1. tač. 1), 3) i 4) ovog člana, kao i od prodaje nepokretnosti na teritoriji Republike koju nije koristio za obavljanje delatnosti.

Kapitalni dobitak predstavlja razliku između prodajne cene imovine iz st. 1. i 2. ovog člana (u daljem tekstu: imovina) i njene nabavne cene, utvrđene prema odredbama ovog zakona.

Ako je razlika iz stava 3. ovog člana negativna, u pitanju je kapitalni gubitak.

Kapitalni dobitak, odnosno gubitak u skladu sa ovim članom, ne utvrđuje obveznik koji je osnovan shodno propisima kojima se uređuju investicioni fondovi.

Član 28

Za svrhu određivanja kapitalnog dobitka, u smislu ovog zakona, prodajnom cenom se smatra ugovorena cena, odnosno, u slučaju prodaje povezanom licu iz člana 59. ovog zakona, tržišna cena ako je ugovorena cena niža od tržišne.

Kao ugovorena, odnosno tržišna cena iz stava 1. ovog člana uzima se cena bez poreza na prenos apsolutnih prava, odnosno poreza na dodatu vrednost.

Kod prenosa prava putem razmene za drugo pravo, prodajnom cenom se smatra tržišna cena prava koje se dobija u naknadu, korigovana za eventualno primljenu ili plaćenu razliku u novcu.

Član 29

Za svrhu određivanja kapitalnog dobitka, nabavna cena, u smislu ovog zakona, jeste cena po kojoj je obveznik stekao imovinu, umanjena po osnovu amortizacije utvrđene u skladu sa ovim zakonom.

Nabavna cena u smislu ovog člana koriguje se na procenjenu, odnosno fer vrednost, utvrđenu u skladu sa MRS, odnosno MSFI, odnosno MSFI za MSP i usvojenim računovodstvenim politikama, ukoliko je promena na fer vrednost iskazivana u celini kao prihod perioda u kome je vršena.

Nabavna cena imovine stečene konverzijom obveznikovog potraživanja u učešće u kapitalu subjekta privatizacije u postupku restrukturiranja, jeste najniža obezvređena vrednost te imovine nakon izvršene konverzije, utvrđena u skladu sa MRS, odnosno MSFI i usvojenim računovodstvenim politikama, osim u slučaju iz stava 2. ovog člana.

Ako cena po kojoj je imovina nabavljena nije iskazana u poslovnim knjigama obveznika, ili nije iskazana u skladu sa odredbama st. 1. i 2. ovog člana, nabavna cena za svrhu određivanja kapitalnog dobitka jeste tržišna cena na dan nabavke, koju utvrdi nadležni poreski organ, na način propisan odredbama st. 1. i 2. ovog člana.

Kod prodaje nepokretnosti u izgradnji, nabavnu cenu čini iznos troškova izgradnje koji su do dana prodaje iskazani u skladu sa MRS, odnosno MSFI, odnosno MSFI za MSP i propisima kojima se uređuje računovodstvo.

Za nepokretnost stečenu putem osnivačkog uloga ili povećanjem osnivačkog uloga, nabavna cena jeste tržišna cena nepokretnosti na dan unosa uloga.

Za nepokretnost stečenu pre 1. januara 2004. godine, nabavna cena jeste neotpisana vrednost nepokretnosti utvrđena na dan 31. decembra 2003. godine, u skladu sa propisima o računovodstvu koji su se primenjivali na finansijske izveštaje za 2003. godinu.

Nabavna cena iz stava 7. ovog člana umanjuje se po osnovu amortizacije utvrđene u skladu sa ovim zakonom.

Kod hartija od vrednosti kojima se trguje na organizovanom tržištu, u smislu zakona kojim se uređuje tržište hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata, nabavna cena jeste cena koju obveznik dokumentuje kao stvarno plaćenu, a ako ne poseduje odgovarajuću dokumentaciju - najniža tržišna cena ostvarena na organizovanom tržištu u periodu od godinu dana koji prethodi prodaji te hartije od vrednosti ili u periodu trgovanja, ukoliko se trgovalo kraće od godinu dana.

Kod hartija od vrednosti kojima se ne trguje na organizovanom tržištu, nabavna cena hartije od vrednosti jeste cena koju obveznik dokumentuje kao stvarno plaćenu, a ako ne poseduje odgovarajuću dokumentaciju - njena nominalna vrednost.

Kod hartija od vrednosti pribavljenih putem osnivačkog uloga ili povećanjem osnivačkog uloga, nabavnu cenu čini tržišna cena koja je važila na organizovanom tržištu na dan unosa uloga ili ukoliko takva cena nije bila formirana, nominalna vrednost hartije od vrednosti na dan unosa uloga.

Nabavna cena udela u kapitalu pravnih lica i prava intelektualne svojine jeste cena koju obveznik dokumentuje kao stvarno plaćenu. Nabavna cena udela u kapitalu pravnih lica i prava intelektualne svojine, stečenih putem osnivačkog uloga ili povećanjem osnivačkog uloga jeste tržišna cena na dan unosa uloga.

Nabavna cena investicione jedinice sastoji se od neto vrednosti imovine fonda po investicionoj jedinici na dan uplate, uvećane za naknadu za kupovinu ukoliko je društvo za upravljanje naplaćuje, u skladu sa propisima koji uređuju investicione fondove, ukoliko obveznik investicionu jedinicu stiče uplatom sredstava u investicioni fond.

Nabavna cena digitalne imovine jeste cena koju obveznik dokumentuje kao stvarno plaćenu, odnosno ukoliko je digitalna imovina stečena učestvovanjem u pružanju usluge računarskog potvrđivanja transakcija u informacionim sistemima koji se odnose na određenu digitalnu imovinu (tzv. rudarenje digitalne imovine), nabavna cena je vrednost digitalne imovine iskazana u poslovnim knjigama obveznika, u skladu sa MRS, odnosno MSFI, odnosno MSFI za MSP i usvojenim računovodstvenim politikama.

Nabavna cena digitalne imovine stečene tzv. rudarenjem digitalne imovine koriguje se na procenjenu, odnosno fer vrednost, utvrđenu u skladu sa MRS, odnosno MSFI, odnosno MSFI za MSP i usvojenim računovodstvenim politikama, ukoliko je promena na fer vrednost iskazivana u celini kao prihod perioda u kome je vršena.

Član 30

Kapitalni dobitak uključuje se u oporezivu dobit u iznosu određenom na način iz čl. 27-29. ovog zakona.

Izuzetno od stava 1. ovog člana, u oporezivu dobit se uključuje 20% kapitalnog dobitka ostvarenog prenosom imovinskih prava u celini po osnovu:

1) autorskog ili srodnog prava na deponovanom autorskom delu, odnosno predmetu srodnog prava,

2) prava u vezi sa pronalaskom, na osnovu zakona kojim se uređuju patenti.

Kapitalni gubitak ostvaren pri prodaji jednog prava iz imovine može se prebiti sa oporezivim iznosom kapitalnog dobitka ostvarenog pri prodaji drugog prava iz imovine u istoj godini, s tim da se najviše 20% kapitalnog gubitka ostvarenog prenosom iz stava 2. ovog člana može prebiti sa oporezivim iznosom kapitalnog dobitka ostvarenog pri prodaji drugog prava iz imovine u istoj godini.

Ako se i posle prebijanja iz stava 3. ovog člana iskaže kapitalni gubitak, dopušteno je njegovo prebijanje na račun budućih kapitalnih dobitaka u narednih pet godina.

Izuzetno od stava 2. ovog člana, obveznik može da se opredeli da kapitalne dobitke ostvarene unosom imovinskih prava iz stava 2. ovog člana u kapital rezidentnog pravnog lica ne uključi u poresku osnovicu, pod uslovom da rezidentno pravno lice tako stečena prava ne otuđi u periodu od dve godine od dana sticanja, kao i da u istom periodu to pravo ne ustupi na korišćenje u celini ili delimično po ceni koja je niža od cene utvrđene u skladu sa principom "van dohvata ruke" ukoliko je ustupanje izvršio povezanom licu iz člana 59. ovog zakona ili licu čiji je vlasnik njegovo povezano lice iz člana 59. ovog zakona.

Tržišna vrednost imovinskih prava iz stava 2. ovog člana prilikom unosa u kapital rezidentnog pravnog lica utvrđuje se procenom izvršenom od strane ovlašćenog procenitelja.

U slučaju da rezidentno pravno lice iz stava 5. ovog člana u periodu od dve godine od dana sticanja stečena prava otuđi ili ta prava ustupi na korišćenje u celini ili delimično na način propisan stavom 5. ovog člana, obveznik gubi pravo na izuzimanje kapitalnog dobitka iz poreske osnovice, i dužan je da u poreskoj prijavi za poreski period u kom su stečena prava otuđena ili ustupljena, obračuna i plati porez koji bi platio na način određen stavom 2. ovog člana, valorizovan od dana podnošenja poreske prijave za poreski period u kom je ostvario pravo na pogodnost iz stava 5. ovog člana, do dana podnošenja poreske prijave za poreski period u kom je izgubio pravo na ovu pogodnost, indeksom potrošačkih cena prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike.

Kapitalni gubici nastali po osnovu unosa imovinskih prava u skladu sa stavom 5. ovog člana ne mogu se prebijati sa kapitalnim dobicima.

Član 30a

Kapitalni dobici nastali po osnovu prenosa nepokretnosti davaocu koncesije koji je izvršio privatni partner u postupku realizacije ugovora o koncesiji, ne ulaze u poresku osnovicu privatnog partnera u poreskom periodu u kom su iskazani pod uslovom da procenjena vrednost koncesije iznosi najmanje 50 miliona evra.

Kapitalni gubici nastali po osnovu prenosa nepokretnosti iz stava 1. ovog člana ne mogu se prebijati sa kapitalnim dobicima.

Član 30b

Kapitalni dobici ostvareni prodajom digitalne imovine ne ulaze u poresku osnovicu, ukoliko su novčana sredstva od te prodaje uložena u tom poreskom periodu u osnovni kapital rezidentnog obveznika, odnosno investicionog fonda osnovanog u skladu sa propisima kojima se uređuju investicioni fondovi, a čiji se centar poslovnih, odnosno investicionih aktivnosti nalazi na teritoriji Republike.

Kapitalni gubici nastali prodajom digitalne imovine ne mogu se prebijati sa kapitalnim dobicima ukoliko su novčana sredstva od prodaje uložena na način propisan stavom 1. ovog člana.

Član 31

Statusna promena rezidentnih obveznika izvršena u skladu sa zakonom kojim se uređuju privredna društva (u daljem tekstu: statusna promena), odlaže nastanak poreske obaveze po osnovu kapitalnih dobitaka.

Poreska obaveza po osnovu kapitalnih dobitaka iz stava 1. ovog člana nastaće u trenutku kad pravno lice koje je imovinu iz člana 27. ovog zakona steklo statusnom promenom izvrši prodaju te imovine.

Kapitalni dobitak iz stava 2. ovog člana obračunava se kao razlika između prodajne cene imovine i njene nabavne cene koju je platilo pravno lice koje je tu imovinu statusnom promenom prenelo na drugo pravno lice, usklađene na način iz člana 29. ovog zakona od dana nabavke do dana prodaje.

Pravo na odlaganje plaćanja poreza na dobit pravnih lica za kapitalne dobitke ostvarene na način iz stava 1. ovog člana stiče se ako je vlasnik pravnog lica koje je izvršilo prenos imovine prilikom statusne promene dobio naknadu u obliku akcija ili udela u pravnom licu na koje je prenos imovine izvršen, kao i eventualnu gotovinsku naknadu, čiji iznos ne prelazi 10% nominalne vrednosti dobijenih akcija, odnosno udela.

Ako gotovinska naknada iz stava 4. ovog člana prelazi 10% nominalne vrednosti dobijenih akcija, odnosno udela, poreska obaveza po osnovu kapitalnog dobitka nastaje u momentu statusne promene, a kapitalni dobitak se obračunava kao razlika između cene po kojoj bi se imovina mogla prodati na tržištu i nabavne cene iz člana 29. ovog zakona.

Poreski tretman gubitaka

Član 32

Gubici utvrđeni u poreskom bilansu, izuzev kapitalnih dobitaka i gubitaka koji su utvrđeni u skladu sa ovim zakonom, mogu se preneti na račun dobiti utvrđene u poreskom bilansu iz budućih obračunskih perioda, ali ne duže od pet godina.

Član 33

Korišćenje poreske pogodnosti u skladu sa članom 32. ovog zakona ne prestaje u slučaju statusnih promena ili promena pravne forme privrednih društava.

U slučaju podele ili odvajanja, pogodnost iz člana 32. ovog zakona srazmerno se deli i o tome se obaveštava nadležni poreski organ.